نخستین بانوی هنرمند درباره آرتمیز جنتیلسکی

در کمتر کتاب و مقاله ای بحثی از نقاش زن به میان آمده، هرچند این به معنی نبودن چنین نقاشانی در عرصه ی هنر نقاشی نیست. مثلا “پلینی” در کتاب “تاریخ طبیعی” خود اسامی و کارهای زنان نقاش یونان و روم را ثبت کرده است و مدارکی از زنان تصویرگر نسخه های خطی در سده های میانه نیز در دست است. اما لازم به یادآوری است که بیشتر هنرمندان تا آواخر سده ی چهارم میلادی گمنام مانده بودند. در نتیجه ما توانسته ایم فقط چند نقاشی انجام شده به دست زنان تا پیش از آن تاریخ را شناسایی کنیم.

زنان به عنوان شخصیت های متمایز هنری، آرام آرام تا حدود سال 1550میلادی وارد میدان عمل شدند اما تا پیدایش سبک باروک و آغاز عصر باروک به شهرت و برجستگی درخور توجهی نرسیده بودند. چون آموزش دیدن در عرصه طراحی و کالبدشناسی برای آن ها دشوار بود، عملا از پرداختن به نقاشی از موضوعات روایتی بازداشته شده بودند. به همین دلیل، کار زنان نقاش تا اواسط سده ی نوزدهم عموما به نقاشی تک چهره ، صحنه های خودمانی و طبیعت بی جان محدود می شد

حتی با این حال، زندگی بسیاری از آن ها سرشار از موفقیت بود و خودشان غالبا با مردانی که سبک شان را به ایشان آموزش می دادند برابری می کردند یا از آن ها پیشی می گرفتند. از موارد استثنایی می توان به برخی زنان ایتالیایی اشاره کرد که در خانواده های هنرمندپرور چشم به جهان می گشودند و به همین دلیل از راه های طبیعی با نقاشی آشنا می شدند. مهم ترین زن نقاش از این میان ” آرتمیزیا جنتیلسکی” (1593-1653) بود

آرتمیزیا در رم چشم به جهان گشود . پدرش “اوراتیسیو جنتیلسکی” نیز خود یک نقاش و پیرو شیوه ی کاراواجو بود. آرمیزیا توانست تا جایگاه یکی از نقاشان بزرگ روزگار خویش فرارود. او قویا به کار خود می بالید ولی ادامه ی راه را برای زن نقاش دیگری دشوار می دانست. موضوعات خاص نقاشی های او عبارتند از:

بت شبع: به معنی دختر سوگند، که شاه داوود برای ازدواج با او وسوسه شد و شوهرش “اوریای حِتی” را کشت.

یهودیت: بیوه زیبارویی که برای دفاع از شهر خود “بتولیا” ، “هولوفرنز” سردار آشوری را گردن زد. هر دو مضمون یاد شده در دوره ی باروک که صحنه های شهوانی و خشونت آمیز را دوست داشت، مورد توجه بودند. نقاشی مکرر آرتمیزیا از این زنان قهرمان مذکور کتاب مقدس، از نوعی دودلی در برابر مردان حکایت دارند که در زندگی پر تلاطم وی ریشه دوانده بود. (معملش به او تجاوز کرده بود ، اما هیات داوران دادگاه او را تبرئه کرد.) هر چند که شیوه ی “کاراواجو” و پدر آرتمیزیا (اوراتسیو) نقطه ی آغازین نخستین نقاشی های آرتمیزیا از یهودیت بود. به تصویر نگاه کنید. آرمیزیا توانست تا جایگاه یکی از نقاشان بزرگ روزگار خویش فرا رود. او قویا به کار خود می بالید ولی ادامه ی راه را برای زن نقاش دیگری دشوار می دانست. نمونه ای که در اینجا از آثار او مشاهده می کنید، اثری کاملا بالغ و مستقل است. هیجان درونی صحنه، مختص خود یهودیت و از لحاظ قدرت بازدارندگی اش به مراتب قوی تر است. نقاش به جای مجسم کردن اصل صحنه ی گردن زدن، لحظه ی پس از آن را نشان می دهد: یهودیت که حواسش لحظه ای پرت شده است و در حالی که خدمتکارش کله ی “هولوفرنز” را توی کیسه ای پنهان می کند، حالتی نمایشی به خود می گیرد. موضوعی که توجه آن دو را به خود جلب کرده است در صحنه دیده نمی شود و همین حال و هوای توطئه چینی را برجسته تر می سازد. فضای آرام صحنه که از نور شمع روشنی گرفته است، حالتی اسرارآمیز پدید می آورد که احساسات پیچیده ی یهودیت را با قدرتی بی مانند به بیننده انتقال می دهد. مجموعه رنگ های غنی جنتیلسکی بعدها تاثیر ژرف خود را در نقاشی دیگری از وی با عنوان “ناپل” به دنبال اقامت گزیدنش در آن جا به سال 1631م برجا گذاشت. به هر ترتیب آرتمیزیا جنتیلسکی را شاید بتوان اولین هنرمند زن شناخته شده و پرقدرت در تاریخ هنر جهان نامید که راه را برای حضور زنان دیگر در تاریخ هنر هموار کرد.